Tożsamość kulturowa ziem śląskich po II wojnie światowej była źródłem czynników prowadzących zarówno do spójności, jak i destrukcji. Są one głęboko zakorzenione w wydarzeniach z przeszłości. Proces kształtowania się identyfikacji kulturowej jest ciągły, żywy i dynamiczny, a wpływ na niego mają zarówno czynniki geopolityczne, społeczne i gospodarcze, jak i wynikające z postaw osobistych, indywidualnych, a także zbiorowych.

Rok 1945 był znaczący dla wszystkich części ziemi śląskiej, oznaczał nowy etap w procesie kształtowania tożsamości kulturowej i regionalnej. Górny Śląsk, Dolny Śląsk i Śląsk Opolski musiały stawić czoła różnym złożonym problemom. Na Dolnym Śląsku, z powodu wysiedlenia dominującej tu rdzennej ludności niemieckiej, tworzenie tożsamości zaczęło się niemal od zera. W przypadku Śląska Opolskiego konieczne było oparcie się na polskiej tradycji, nowo zdobytej przez ten region. Z kolei tradycja ta od zawsze istniała na wieloetnicznym i wielokulturowych Górnym Śląsku. Tutejsza złożona sytuacja wpłynęła na powstanie ograniczonych dążeń do stworzenia „narodu śląskiego”, które trzeba postrzegać jako odpowiedź na dziesięciolecia istnienia PRL, gdy kwestionowano specyfikę regionalną, etniczną i narodową.